Zaburzenia integracji sensorycznej u niemowląt test

Każdy rodzic z zapartym tchem śledzi rozwój swojego maleństwa. Pierwsze uśmiechy, gaworzenie, próby sięgania po zabawkę – to momenty pełne radości. Czasem jednak pojawiają się zachowania lub trudności, które budzą niepokój rodziców. Jednym z obszarów, który ma fundamentalne znaczenie już od pierwszych dni życia, a jednocześnie bywa źródłem problemów, jest integracja sensoryczna. To skomplikowany, neurologiczny proces, który pozwala naszym dzieciom odbierać, rozumieć i reagować na otaczający je świat. W Neures Polska, zajmujemy się badaniami nad wsparciem rozwoju neurologicznego. Zdajemy sobie sprawę, jak ważne jest wczesne zrozumienie ewentualnych wyzwań. Tekst ten ma na celu przybliżenie tematu zaburzeń integracji sensorycznej u niemowląt i podpowiedzieć, na jakie sygnały warto zwrócić uwagę.

Czym jest integracja sensoryczna i dlaczego jest ważna u niemowląt?

Integracja sensoryczna to, najprościej mówiąc, zdolność mózgu do odbierania informacji ze wszystkich zmysłów (dotyku, słuchu, wzroku, węchu, smaku, a także zmysłu równowagi i czucia głębokiego – propriocepcji, czyli czucia własnego ciała i jego położenia w przestrzeni), a następnie do ich porządkowania, interpretowania i wykorzystywania w celowym działaniu. U niemowląt ten proces jest niezwykle dynamiczny i stanowi podstawę niemal każdego aspektu rozwoju. Prawidłowa integracja sensoryczna pozwala maluchowi czuć się bezpiecznie we własnym ciele, eksplorować otoczenie, uczyć się nowych umiejętności ruchowych (jak pełzanie czy siadanie), regulować swoje emocje, a także budować więź z opiekunami. To fundament, na którym opiera się dalszy rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny. Problemy w tych procesach mogą prowadzić do różnych trudności.

Zaburzenia integracji sensorycznej u najmłodszych dzieci

Mózg niemowlęcia uczy się przetwarzać ogromną ilość napływających bodźców. Czasami jednak ten proces nie przebiega w pełni prawidłowo. Mówimy wtedy o możliwych zaburzeniach integracji sensorycznej (nazywanych też zaburzeniami przetwarzania sensorycznego – SPD). U tak małych dzieci objawy tych zaburzeń mogą być bardzo subtelne i nie zawsze łatwe do zauważenia czy zinterpretowania. Rodzice często opisują swoje pociechy jako "niespokojne", "płaczliwe", "mające problemy ze snem" czy "trudne do wyciszenia". Mogą pojawiać się również problemy z karmieniem czy akceptacją podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych. Te zachowania mogą, choć nie muszą, wynikać właśnie z trudności w przetwarzaniu bodźców sensorycznych. Rozpoznanie zaburzeń sensorycznych u dzieci w tym wieku wymaga dużej uważności.

Sygnały alarmowe: objawy zaburzeń sensorycznych u dzieci i niemowląt

Poniższa lista zawiera przykładowe zachowania i objawy, które mogą (ale nie muszą) wskazywać na zaburzenia integracji sensorycznej u niemowląt. Pamiętaj, że jest to jedynie zbiór wskazówek do obserwacji, a nie narzędzie diagnostyczne. Wiele z tych zachowań może występować sporadycznie u zdrowo rozwijających się dzieci lub mieć inne przyczyny. Niepokój powinny budzić przede wszystkim zachowania uporczywe, nasilone i wyraźnie wpływające na codzienne funkcjonowanie dziecka i rodziny.

Reakcje na dotyk, bliskość i pielęgnację:

• Wyraźna niechęć do przytulania, odpychanie się, prężenie ciała podczas prób bliskości.
• Nadmierna reakcja (płacz, niepokój) na dotyk podczas codziennych czynności: ubierania, rozbierania, mycia, kremowania, wycierania ręcznikiem.
• Szczególna wrażliwość na metki, szwy, określone materiały ubrań.
• Unikanie dotykania buzi, głowy, stóp.
• Może występować też obniżona reakcja na dotyk, słabe czucie własnego ciała.

Karmienie i aktywność oralna:

• Problemy ze ssaniem piersi lub butelki, słaba koordynacja ssania, połykania i oddychania.
• Trudności z akceptacją nowych konsystencji pokarmów przy rozszerzaniu diety.
• Nadmierna wrażliwość w okolicy jamy ustnej, niechęć do mycia zębów, wycierania buzi.
• Unikanie wkładania rąk lub zabawek do ust (ważny etap rozwoju u niemowląt).
• Nadmierne ślinienie się, utrzymujące się dłużej niż typowo.

Sen, uspokajanie i regulacja:

• Duże trudności z zasypianiem, częste wybudzanie się, krótki, niespokojny sen.
• Potrzeba bardzo intensywnych bodźców do wyciszenia i zaśnięcia (np. mocne kołysanie, bujanie w wózku po nierównościach, głośny, monotonny szum).
• Alternatywnie: duża trudność z tolerowaniem jakichkolwiek bodźców przy zasypianiu, potrzeba absolutnej ciszy i ciemności.
• Ogólna drażliwość, płaczliwość, trudność w samouspokojeniu.

Reakcje na ruch i pozycję ciała:

• Wyraźny lęk i płacz podczas zmian pozycji ciała, podnoszenia, odkładania, kołysania.
• Niechęć do leżenia na brzuchu lub plecach.
• Obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe.
• Opóźnienia w osiąganiu kamieni milowych rozwoju motorycznego (np. obroty, siadanie, czworakowanie – choć warto pamiętać o szerokiej normie rozwojowej).
• Może występować też silne poszukiwanie intensywnych doznań ruchowych – potrzeba ciągłego bujania, podrzucania.

Reakcje na bodźce wzrokowe i słuchowe:

• Unikanie kontaktu wzrokowego lub przeciwnie – nadmierne, "lepkie" wpatrywanie się.
• Trudności ze śledzeniem wzrokiem poruszających się przedmiotów.
• Nadwrażliwość na światło (mrużenie oczu, niepokój w jasnych pomieszczeniach).
• Nadmierna reakcja (płacz, przestrach) na codzienne dźwięki (odkurzacz, dzwonek telefonu, głośniejsze rozmowy) lub przeciwnie – ignorowanie wielu dźwięków.
• Łatwe rozpraszanie się przez bodźce wzrokowe lub słuchowe.

Kiedy obserwacje powinny skłonić do działania? Od listy objawów do diagnozy

Obserwacja nawet kilku z powyższych sygnałów nie jest równoznaczna z diagnozą zaburzeń integracji sensorycznej. Kluczowe jest spojrzenie na całokształt funkcjonowania dziecka, częstotliwość i nasilenie danych zachowań oraz ich wpływ na codzienne życie malucha i rodziców. Jeśli macie Państwo wątpliwości, a pewne zachowania dziecka są dla Was źródłem stałego niepokoju i trudności, warto zaufać swojej intuicji.

Najważniejsze jest, aby nie stawiać samodzielnej diagnozy. Pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie swoich obserwacji z pediatrą, który może ocenić ogólny stan zdrowia dziecka i ewentualnie skierować do odpowiednich specjalistów. W przypadku podejrzenia zaburzeń integracji sensorycznej, konieczna jest terapia integracji sensorycznej z certyfikowanym terapeutą, który posiada uprawnienia i doświadczenie w pracy z niemowlętami. Czasem wskazana może być również konsultacja z fizjoterapeutą (szczególnie przy problemach z napięciem mięśniowym i ruchem) lub neurologiem dziecięcym. Profesjonalna diagnoza opiera się na szczegółowym wywiadzie z rodzicami, obserwacji dziecka oraz zastosowaniu specjalistycznych badań i narzędzi oceny (choć dla niemowląt są one ograniczone).